Έλληνες πρωτεργάτες στο συνδικαλιστικό κίνημα της Μοζαμβίκης

(το απόσπασμα προέρχεται από την υπό έκδοση μελέτη με θέμα την ελληνική παροικία της Μοζαμβίκης)

Ένας από τους πρωτεργάτες του συνδικαλιστικού κινήματος στην Ν. Αφρική ήταν ο Δημήτρης Σπανός, νεαρός μεταλλωρύχος από την Αράχωβα. Το 1902, ο Σπανός μαζί και με άλλους Έλληνες, προσπάθησε να συσπειρώσει τους εργάτες στο Johannesburg προς την κατεύθυνση της δημιουργίας σωματείου προκειμένου να προασπίσει τα συμφέροντά τους[1]. Σύμφωνα λοιπόν με τις μαρτυρίες των συγχρόνων του, ο Σπανός αποτέλεσε πρωτεργάτη του σοσιαλιστικού κινήματος στη Νότια Αφρική. Για άγνωστους όμως λόγους έφυγε από το Johannesburg και εγκαταστάθηκε το 1903 στο Lourenço Marques. Εκεί άνοιξε ένα πρακτορείο περιοδικών και εφημερίδων με πλήθος ξένων εκδόσεων, μοναδικό στο είδος του στην Πορτογαλική Ανατολική Αφρική.[2] Παρά το γεγονός όμως της απουσίας του από το χώρο των μεταλλωρύχων και την πρώτη γραμμή του συνδικαλιστικού κινήματος, ο Σπανός συνέχισε από άλλο πόστο την προσπάθειά του διακινώντας την εφημερίδα «International» της Industrial Socialist League, από το 1915 μέχρι και το 1921[3], με σκοπό την αφύπνιση του εγχώριου εργατικού δυναμικού προς την κατεύθυνση της δημιουργίας συλλογικού οργάνου.

Μέχρι και το 1909, οπότε και η ανάγκη για εργατικό δυναμικό δεν είχε ακόμη εντατικοποιηθεί, η πλειοψηφία των κατοίκων του Lourenço Marques ζούσε από την αγροτική παραγωγή. Την περίοδο που ο Σπανός εγκαταστάθηκε στη Μοζαμβίκη, ο διαχωρισμός του εργατικού δυναμικού με βάση τη φυλή, την εξειδίκευση και το είδος της απασχόλησης δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για δημιουργία συνδικαλιστικών φορέων[4]. Πράγματι, μέχρι το 1910 οι περισσότεροι λευκοί εργάτες ήταν συνδικαλισμένοι. Επιπρόσθετα, την πρώτη δεκαετία του 20^ου αιώνα πλήθος εργατών από το Transvaal θα εγκαταλείψουν σταδιακά τα ορυχεία και θα εγκατασταθούν στο Lourenço Marques, όπως ο Θεόδωρος Σφηναρόλης[5]. H άνοδος του πληθωρισμού το 1914 σε συνδυασμό με την άνοδο των βασικών προϊόντων διατροφής και του κόστους ενοικίασης θα δυσχεράνει τη διαβίωσή τους. Ως αποτέλεσμα, μεταξύ 1910-1925, μέσω της ένωσής τους Uniao Ferroviario διεκδίκησαν μέσω απεργιών μισθολογικά οφέλη[6]. Η πρώτη και σημαντικότερη απεργία θα γίνει το Μάιο του 1917, ενώ μεταξύ 1918-1921 θα ακολουθήσουν νέες με αίτημα την άνοδο των αμοιβών και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας.
         Μεταξύ των πρώτων συμμετεχόντων στις απεργίες αυτής της περιόδου συγκαταλέγονται και Έλληνες, οι οποίοι εργάζονταν στο χώρο της αλιείας στην περιοχή του νησιού Inhaca[7]. Την εποχή εκείνη οι αλιείς που δραστηριοποιούνταν στο νησί Inhaca, απέναντι από το Lourenço Marques, ζήτησαν αύξηση στις αμοιβές τους από τον μεγαλέμπορο Caesar, στον οποίο πουλούσαν τα προϊόντα τους. Επειδή όμως το αίτημά τους δεν εισακούστηκε, οι Έλληνες αλιείς παρότρυναν το σύνολο των αλιέων της περιοχής να απεργήσουν, διεκδικώντας καλύτερες τιμές για τα προϊόντα τους, κάτι που τελικά επιτεύχθηκε.

---

[1] Mantzaris, E., «The Greek Miners in the Transvaal, South Africa: A Sociohistorical Investigation, 1902-1913» σ. ίδιο, σ. 25.

[2] Νικολαίδης, Οδηγός των Ελληνικών Παροικιών της νοτίου Αφρικής.., ό. π., σ. 205.

[3] Mantzaris, «The Promise of the Impossible Revolution: The Cape Town, Industrial Socialist league 1918-1921», Studies in the History of Cape Town, vol. 4, UCT, Center of African Studies,1981.

[4] Penvenne, J. M., «Labor Struggles at the Port of Lourenço Marques, 1900-1933»,  in The Struggle for Liberation in Southern Africa (Fall, 1984), Review (Fernand Braudel Center) Vol. 8, No. 2, σ. 269.

[5] Προφορική συνέντευξη με την Χρυσούλα Σπιναρόλη του Θεοδώρου, Μάιος 2012.

[6] Lima, Α. Pereira, Historia dos Caminhos de Ferro de Mocambique, Lourenço Marques,  1971

[7] Zamparoni, V.D., Colonialismo e paisagem social em Lourenço Marques c. 1890- c.1940, Universidade De Sao Paulo, Faculdade de Filosofia, Letras e Ciências Humanas, Programa de Pós-Graduação em História, 1998, σ. 218.