Οι «ελληνικοί» κινηματογράφοι του Μαρόκου

 απόσπασμα από το βιβλίο "Η ελληνική παροικία του Μαρόκου (1904-2012)"

Πέρα από το εμπόριο, το οποίο αναμφισβήτητα αποτέλεσε την κυριότερη δραστηριότητα των Ελλήνων του Μαρόκου, ένας τομέας στον οποίο δραστηριοποιήθηκαν οι Έλληνες, αποτελώντας μάλιστα τους πρωτοπόρους ήταν η δημιουργία και η λειτουργία κινηματογράφων. Πρωτεργάτης και κύριος εκφραστής αυτού του εγχειρήματος αποτέλεσε ο Κοσμάς Ξανθόπουλος[1], ο οποίος το 1929 δημιούργησε τον πρώτο κινηματογράφο του Meknes, το  «Le Mondial». Το 1940 ο κινηματογράφος είχε επικεφαλή το Δημήτρη Μοσχόβη και λίγο αργότερα τον Μάριο Sandeaux. 

Ο Κοσμάς Ξανθόπουλος θα επεκτείνει την δράση του και στην συνέχεια θα δημιουργήσει τον κινηματογράφο «Εmpire».

Μερικά χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα στις 23/12/1938, ο γιος του Κοσμά Ξανθόπουλου, Antoine Sandeaux θα δημιουργήσει αρχικά τον κινηματογράφο «Camera», που εξακολουθεί να λειτουργεί μέχρι σήμερα. 

 Τέλος,στις 15/8/1947 θα ξεκινήσει την λειτουργία του και το «Αpollo», το οποίο αργότερα πέρασε στην κατοχή του Παναγιώτη Χαλδέζου.

---

[1] Ο Κοσμάς Ξανθόπουλος (1890-?),με καταγωγή απ΄τη Μ. Ασία,  πολιτογραφήθηκε  Γάλλος υπήκοος στις 29/6/1926 και μετέτρεψε το επώνυμό του σε Sandeaux  στις 4/3/1931.

Οι ελληνικές εφημερίδες του Σουδάν.

Το 1908, Βρετανοί, Έλληνες, Λιβανέζοι και Αρμένιοι επιχειρηματίες, ίδρυσαν το Εμπορικό Επιμελητήριο του Χαρτούμ, ενώ το 1910 ξεκίνησαν την έκδοση της Majallat Ghurfat al-al-Tijdra Sudaniyya, μιας δίγλωσσης εφημερίδας, στα αγγλικά και στα αραβικά, η οποία κάλυπτε τα νέα και τις τάσεις της αγοράς. Περιείχε πληροφορίες σχετικά με τις τιμές των προϊόντων, την σχετική νομοθεσία καθώς και ένα ευρετήριο των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στο Χαρτούμ[1]. Η πρώτη όμως ουσιαστικά ελληνική εκδοτική προσπάθεια έλαβε χώρα το 1911 στο Χαρτούμ. Ήταν το αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας δύο Ελλήνων επιχειρηματιών, του Σαουλή και του Χρυσανθέου, οι οποίοι ίδρυσαν την εταιρεία Victoria Press με σκοπό την κυκλοφορία της εφημερίδας Sudan Herald/ Σουδανικός Κήρυξ[2]. Η εφημερίδα, η οποία κυκλοφορούσε στα αγγλικά και στα ελληνικά, ήταν τετρασέλιδη και κυκλοφορούσε μια φορά την εβδομάδα. 

Εκτός όμως από το Σουδάν, διανέμονταν επίσης στην Αίγυπτο, την Αιθιοπία και το Κονγκό. Μετά το 1913 η εφημερίδα συνοδευόταν και από μια έκδοση στα αραβικά την Ra ‘id al-Sudan (Sudan Leader)[1][3]. Η τελευταία είχε αρχισυντάκτη τον Sayed Hussein Sharif, εγγονό του Mahdi[2][4], ενώ μέσα από τις σελίδες της έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση οι ποιητές και συγγραφείς Sheikh El Banna, Ahmed Muhammad Saleh και Tawfig Saleh Gibril. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι αν και δεν υπήρχε νομοθετικό πλαίσιο που να διέπει την λειτουργία του τύπου, οι Βρετανοί είχαν επιβάλλει έναν αυστηρό έλεγχο στα έντυπα που κυκλοφορούσαν με σκοπό να αποτρέψουν την εμφάνιση ειδήσεων με αντιαποικιοκρατικό χαρακτήρα. Η λογοκρισία εντάθηκε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και μάλιστα συγκροτήθηκε μια αρμόδια επιτροπή που απαρτιζόταν από Λιβανέζους, χριστιανούς στο θρήσκευμα, που είχαν το πλεονέκτημα της γνώσης της αραβικής γλώσσας[3][5]. Τις συνέπειες του κρατικού έλεγχου θα βιώσει και η αραβική έκδοση του Σουδανικού Κήρυκα. Συγκεκριμένα, το 1917 ο Λιβανέζος συντάκτης της Ra'id al-Σουδάν, Sayyid Cabd al-Rahman Qalilat, υπέστη την οργή των βρετανικών αρχών όταν έγραψε ένα άρθρο σχετικά με τον λιμό που έπληξε την χώρα το 1913, γεγονός που οδήγησε την κυβέρνηση να εισάγει φθηνό σιτάρι από την Ινδία προκειμένου να το διανείμει στον πληθυσμό. Οι Βρετανοί αντέδρασαν στο δημοσίευμα με τη σύλληψη και την απέλαση του Qalilat του στην Αίγυπτο. Οι κρατικές πιέσεις οδήγησαν στο να σταματήσει η έκδοση της Ra'id al-Suidn ενώ ένα χρόνο αργότερα θα διακόψει την λειτουργία του και ο Σουδανικός Κήρυξ[4][6].

Το 1924 θα εμφανιστεί και η δεύτερη ελληνική εκδοτική προσπάθεια, με διευθυντή τον Τ.Ν. Φραγκούδη και συντάκτη τον Ρ. Γαλανίδη. Πρόκειται για την εφημερίδα «Τα Χρονικά του Σουδάν», η οποία άνηκε στην εταιρεία «The Sudan Daily Herald Ltd.» του Γεράσιμου Κοντομίχαλου. 

Ήταν τετρασέλιδη, γραμμένη στα ελληνικά και κυκλοφορούσε μια φορά την εβδομάδα. Το 1934 την διεύθυνση του εντύπου θα αναλάβει ο Σ. Μαγκλιβέρας, ενώ την θέση του συντάκτη ο Στ. Καλιδάκης[7], ο οποίος όμως κάποια στιγμή θα αντικατασταθεί από τον Ελ. Παρασκευαίδη. Μετά τις 24/4/1944 η εφημερίδα θα ονομαστεί πλέον «Σουδανικά Νέα». Η κυκλοφορία της εφημερίδας θα διαρκέσει για σχεδόν πέντε δεκαετίες, καθώς μετά το πραξικόπημα του στρατηγού Jacfar al-Numayri, όλα τα έντυπα θα εθνικοποιηθούν. Το τελευταίο φύλλο των «Σουδανικών Νέων» θα κυκλοφορήσει στις 27/12/1969.

Την ίδια περίοδο θα εμφανιστεί άλλη μια ελληνική εφημερίδα, «Το Σουδάν», η οποία θα ξεκινήσει την κυκλοφορία της το 1925 με ιδιοκτήτη και διευθυντή τον Ιωάννη Καραγιώργη. Η εφημερίδα περιελάμβανε ειδήσεις από την Ελλάδα, ενημέρωση για τα τεκταινόμενα στο Σουδάν, διαφημίσεις ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στο Σουδάν καθώς και εβδομαδιαίο εμπορικό δελτίο. 

---

[1]  Heather J. Sharkey, A Century in Print: Arabic Journalism and Nationalism in Sudan, 1899-1999, International Journal of Middle East Studies, Vol. 31, No. 4 (Nov., 1999),  σ.533.

[2] SAD,Reports on the finances, administration and condition of the Sudan 1912,σ. 121.

[3] Sudan Notes, Vol XLVI, 1965, The Sudanese press, Mahgoub Salih,σ.2-3.

[4] S. Kramer,Richard A. Lobban Jr.,Carolyn Fluehr-Lobban, Historical Dictionary of the Sudan,σ.193.

[5] Heather J. Sharkey, A Century in Print: Arabic Journalism and Nationalism in Sudan, 1899-1999, ό.π.,σ533.

[6] Heather J. Sharkey, A Century in Print: Arabic Journalism and Nationalism in Sudan, 1899-1999, ό.π.,σ535.

[7] Ο Στ. Καλιδάκης μεγάλωσε στην Αλεξάνμδρεια όπου ο πατερας του Μιχάλης, με καταγωγή από τον Αγ. Ευστράτιο, ήταν έμπορος. Κατόπιν σπούδασε νομική εδώ στην Ελλάδα και μετά αποφάσισε να πάει στο Ζαϊρ, μέσω Σουδάν, όπου τελικά έμεινε εκει. Συνέντευξη με τον Εύανθο Καλιδάκη, Απρίλιος 2013.